Uzunca zamandır muhabbeti geçmiyordu, son dönemlerde ne olduysa herkes birbirine sormaya başladı “iq testin kaç çıktı acaba benden zeki misin yoksa ben mi senden daha zekiyim?” gibi sorular ortalıkta dönüyor, özellikle forumlarda millet çokça gövde gösterisi yapıyor. Tabi bazı farklı testlerde farklı puan aralıkları var ama genelde herkes yüksek zeka çıkıyor ben de şaşırıyordum hani toplumun %2 sinin sahip olması gereken iq değerleri neden bu kadar yakın diye? Biraz araştırınca milletin bu belediye dağıtması gibi testleri nereden bulduğunu gördüm; internette çokça bunu ölçtüğünü iddia eden siteler var ve birçoğu yaş bile sormuyor 30dk ayırıp mantığa dayalı soruları çözdükten sonra genelde normal-yüksek arası veya yüksek değerde çıkan iq’nuzu toplumun yüzde kaçı olduğunu öğrenmek için kayıt olup 5-10$ gibi bir reklam ile karşılaşıyorsunuz.
IQ testini ilk olarak Alman bir psikolog zeka ölçüp standardize edebilmek için çıkarmış ama bu tabi demek değil ki bu adamın ortaya attığı test ile insanların zekasını değerlendirebilirsin… Tahsili aynı olmayan 2 birey aynı teste girmesi mantıklı değil, ortaokul mezunu bir adam ile üniversite mezunu bir adamı kıyaslayamazsın, her ne kadar bilgiye dayalı olmasa mantık ve kavrama gücü-hızı ölçse de tahsili yüksek olan adamın kafası daha randımanlı çalışır.
Ömrünüz boyunca işe yaramayacak matematik sorularını niye çözüyoruz diye ağlayan arkadaşlar aslında o çözdükleri matematik sorularının kafalarını daha sistematik çalışmaya uygun hale getirdiğinin pek farkında değil. Ayrıca şuan internetten bulabildiğimiz testlerin tümü mantık-matematik olarak kasmış durumda. Bazı yerlerde tek bir test ile bunu ölçün diye önünüze sürüyorlar, bazı yerlerde ise çok yönlü zeka kavramının da olduğundan haberdarlar. 8 farklı zeka çeşidinden bahsediyorlar. Sözel-dilsel, matematiksel-mantıksal , uzamsal, bedensel-kinestetik , müzikal-ritmik, sosyal zekalar… Tabi bu şekilde ayrılması mantıklı, bazı insanlar hepsinde birden başarılı olurken, bazıları hiçbirinde başarılı değil ama azimleri ve doğru yerde doğru adam olarak, kendini çok zeki ilan edenlerin başarılarla alay edebilecek noktalara ulaşabiliyorlar. Bir de bu işin yaş boyutu da var: 9 yaşında bir çocuğun 30 yaşında bir mühendisle aynı puanı aldığı zeka testine ne kadar güvenebilirsiniz.
Varsayalım ki dünyanın en zeki insanısınız ve tüm sorulara mümkün olan en kısa sürede doğru cevapları verdiniz. O zaman şu çıkmıyor mu ortaya; o çıkan yüksek puan yalnızca bu testi hazırlayanların zekaları tarafından sınırlandırılmıştır… Belki de benim IQ =3500 ama sizin testinizde 160 alıyorum. Zaten IQ nun bir gaus eğrisine yerleştirilmesi bence çok ama çok saçma… 19-20yy. ları geçelim 25.yy a geldiğimizde genel olarak eğitim-kültür-teknoloji-bilişim sistemleri tamamen değişecek ve şuan orta-yüksek kabul ettiğimiz değer olan 120-130 aralığındaki puanları toplumların %75 i alabilecek konuma gelecek… Gaus eğrisini verilerin değerlendirilmesinde kullanmamız gerekli doğru olan o. Fakat sapmaların yıllara ve toplumlara göre gösterdiği değişimleri aktarmadıktan sonra doğruluğundan emin olamayız.
Çok insan tanıyorum zekasına hayran kaldığım fakat adamlar yanlış çalışıyorlar çalışmayı bilmiyorlar ve andaval diye tabir ettiğimiz kafası basmayan birçok kişiden çok daha kötü bölümlere yerleşiyorlar veya okuyamıyorlar. Sonra yıllarca çalıştırılmayan kafaları paslanıyor. Tahmin ediyorum ki herkes vakti zamanında ailesi ve teyzeleri tarafından “çok zeki bu çocuk” lafını işitmiştir. Hani nerde o zeki çocuk? Harran’da metal döküm öğretmenliği okumak için miydi bu zekası? Teyzeler ve bilumum sülalenin küçük çocukları hemen değerlendirmesi aslında olabilecek en kötü şeylerden. Benim oğluma herkes ailesinde zeki dese ve Türk Zeka Vakfı’na gidip onun aslında ortalama bir insanla aynı zekaya sahip olduğunu düşünmek sizi ve oğlunuzu yıkmaz mıydı? Tabi ki yıkardı düşünsenize standart-vasat bir insan olduğunuzu daha ilkokul yıllarında öğreniyorsunuz
, her insan gibi büyüyüp aç kalmamak için çalışıp adınızdan söz ettirmeden öleceksiniz. Her şeyiniz vasat insanların ilgileri sizin üzerinizde olmayacak, sadece dünyaya gelmiş ve öylesine yaşayıp ölmüş bir biyolojik organizmasınız…
Einstein, hayatta iken kendisine hayran fizikçiklerden oluşan bir topluluk kendisi gibi olmak için neler yapmaları gerektiğini sorar. Einstein’ın cevabı manidardır: “Ben günde sekiz saat çalışıyorum. Temel fizik bilgisine sahip azimli her fizikçi yeni şeyler bulabilir” der…
Bir de işin hafıza boyutu var, hafıza da zekanın bir fonksiyonudur ve herkes farklı yollar ile ezberler. Melik Duyar isimli üstadın muazzam reklamlarını izlemiş ve ismini duymuşsunuzdur. Bu adam cidden işin ehli ve hayal gücü katıyor işin içine. Bunu neden anlatıyorum gayet açık: reklamında görmüşsünüzdür kelimeleri beyninde canlandırdığı resimlerle eşleştiriyor… Evet en etkili yollardan birisidir bu, bazı insanlarda kafasında kurduğu resimler ile eşleştirmeden ziyade ağzından çıkan kelimelerin ritimlerini ezberler. Mesela ben yıllar önce öss döneminde test cevaplarını kendiminkiler ile karşılaştırırken C,A,B,D,A,D,A,B,C… gibi 10-15 veriyi tek bakışta içimden okuyarak bir ritme uydurur ve bir daha kitap arkasını çevirmeden tüm sorulara işaretlerimi koyardım…Yani bu demek oluyor ki ezberleme yöntemler,hafıza geliştirme teknikleri bile tek çeşit değil. Tabi bunun yukarıdaki 8 farklı zekayı farklı algoritmalar ile kullanmanızdan kaynaklanıyor… Fakat onu bile standardize edemezsiniz, dönemsel ve anlık bazı hormonlar sizin zekanızı artırıp azaltabiliyor. Fark etmişsinizdir heyecanlı veya dayak yediğiniz anlarda minicik detayları bile asla unutmadığınızı işte bunun sebebi o anda salgılanan adrenalindir. Hatta ezberlemek için adrenalin salgılatmak amaçlı notalara bakarken, tek kolunu leğendeki buz gibi suya sokup adrenalin salgılamasını sağlayan ve böylece muazzam nota ezberleyebilen piyanistlerin varlığından haberdar mıydınız??
Neyse yazıyı çok fazla uzatmıyorum işin nörolojik kısmı bile var sosyal ve psikyatrik kısmının yanında çok merak ediyorsanız Türk Zeka Vakfı diye bir kuruluş var ve bu kurum öyle Google’dan bulabileceğiniz testler gibi tekdüze sallamasyon ölçmüyor. Ölçtürmek sizin elinizde (tabi oranın bile gerçekten ne kadar doğrulukla ölçtüğü tartışmaya açık bir konu). Tavsiyem hiç bulaşmayın çünkü vasat bir kişilik olduğunuzu anladığınız zaman yıkılabilirsiniz. Nihayetinde biyolojik açıdan hayvandan tek farkımız düşünüp strateji geliştirmek, onda da insan türünün ortalama bir bireyiyiz. Şimdiye kadar yaşayıp ölmüş tüm insanlar gibi birgün unutulup gübreye döneceğiz…
Son olarak bayağı eski bir video vardı onu aradım buldum konu ile doğrudan bağlantılı değil ama toplumların zeka ortalamalarının birbirinden farklı olduğunu anlamanız mümkün:
Çok farklı bakış açılarıyla yazılmış güzel bir yazı.. Video da çok iyi tamamlamış yazıyı
Amerikalılara medeni insan derler bi de.bu cahillikle nasıl medeni olabiliyor lar anlamadım…
son bir ekleme yapayım yazı uzun olacaktı ve açıkçası araştırmaya üşenmiştim ama şöyle bir araştırma vardı: Östrojen hormonu inip çıkışları (bayanlarda adet dönemlerinde özellikle) artışında kadınların uzamsal yetenekleri diplerde gezerken , manuel ve konuşma yetenekleri en üst seviyeye çıkıyor. Yani buda kadınların dırdır'ının aslında daha zeki oldukları anlık dönemlerden kaynaklı çıktığını gösteriyor. İyisimi evlenmek için kafası basmayan kadın bulalım 🙂